Παπαναστασίου, Αλέξανδρος

(Τρίπολη 1876 – Αθήνα 1936). Έλληνας πολιτικός και κοινωνιολόγος. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και κοινωνιολογία στη Γερμανία, ίδρυσε την Ομάδα των Κοινωνιολόγων (1907), υποστήριξε την επανάσταση του 1909, διακηρύσσοντας συγχρόνως την ανάγκη κοινωνικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων, με παράλληλη τροποποίηση των διατάξεων του Συντάγματος, και αντιπροσώπευσε την περιφέρεια Αρκαδίας στη B’ Αναθεωρητική Βουλή του 1910. Ίδρυσε την Εταιρεία των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (1911), προσχώρησε αργότερα με την ομάδα των κοινωνιολόγων στο κόμμα Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου, υποστήριξε το κίνημα της Θεσσαλονίκης (1916) και ανέλαβε διαδοχικά, μεταξύ 1917-20, τα υπουργεία Συγκοινωνίας, Εσωτερικών και Περίθαλψης στην κυβέρνηση Βενιζέλου. Μετά την πτώση του Βενιζέλου (Νοέμβριο του 1920), ο Π. άρχισε έντονο αγώνα κατά του θεσμού της βασιλείας και, τον Φεβρουάριο του 1922, δημοσίευσε μαζί με άλλους φίλους του το Δημοκρατικό Μανιφέστο, με το οποίο έθεσε ζήτημα κατάργησης της δυναστείας και εγκαθίδρυσης της αβασίλευτης δημοκρατίας, διώχθηκε για την πράξη του αυτή, καταδικάστηκε από το κακουργιοδικείο Λαμίας σε τριετή φυλάκιση, κλείστηκε στις φυλακές Αίγινας και αφέθηκε ελεύθερος από την επανάσταση του 1922. Στην Δ’ Συντακτική Συνέλευση του 1923 ίδρυσε το κόμμα της Δημοκρατικής Ενώσεως, με κύριο στόχο την κατάργηση του βασιλικού θεσμού, στις 12 Μαρτίου του 1924 σχημάτισε υπό την προεδρία του την πρώτη δημοκρατική κυβέρνηση και στις 25 Μαρτίου του 1924 πραγματοποίησε την ανακήρυξη της δημοκρατίας και την έκπτωση της δυναστείας με ψήφισμα της Εθνοσυνέλευσης, που επικυρώθηκε με λαϊκό δημοψήφισμα. Τον Ιούλιο του 1924 καταψηφίστηκε στην Εθνοσυνέλευση και παραιτήθηκε, εναντιώθηκε κατόπιν στη δικτατορία του Πάγκαλου (1925-26), αφού προηγουμένως αντιτάχθηκε στη βίαιη καταστολή της «για ν’ αποφευχθεί η αιματοχυσία», ανέλαβε το 1926 το υπουργείο Γεωργίας στην Οικουμενική Κυβέρνηση, μετονόμασε στο μεταξύ το κόμμα του σε Εργατικόν και Aγροτικόν και ανέπτυξε ευρύτερη φιλειρηνική δράση στα Βαλκάνια, ιδρύοντας την οργάνωση της Βαλκανικής Ενώσεως. Ο Π. σχημάτισε δεύτερη, υπό την προεδρία του, κυβέρνηση δεκαήμερης διάρκειας στις 26 Μαΐου του 1932, έγινε υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Γεωργίας στην κυβέρνηση Βενιζέλου (1933), παραπέμφθηκε στο Στρατοδικείο μετά το κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935 και απαλλάχθηκε, και, τέλος, διώχθηκε κι από τη δικτατορία της 4ης Αυγούστου με περιορισμό στην Εκάλη, όπου πέθανε τον Νοέμβριο του 1936. 0 Αλέξανδρος Παπαναστασίου (1876 – 1936).